Grunty nieprzepuszczalne (glina) i ich wpływ na zalewanie budynków

Grunt gliniasty, więc woda nie wsiąka w fundament?

Podczas konsultacji online czy konsultacji na obiekcie często słyszę: „tu jest grunt gliniasty, więc woda opadowa nie wsiąka”. A jak nie wsiąka, to ściany fundamentowe z bloczka nie będą zagrożone nawet jeśli nie ma tam zbytnio dobrej izolacji. 

Nic bardziej mylnego. Już tłumaczę…

Wróćmy na chwilę do początku procesu budowlanego. Mamy wykop w gruncie rodzimym, powszechnie nazwanym gliną. Jest to grunt nieprzepuszczalny lub mało przepuszczalny. Zarówno ściany i jak i dno wykopu są z niego „zbudowane”. 

W wykopie wylewane są betonowe ławy fundamentowe, a następnie murowane z bloczka ściany fundamentowe. Na ściany aplikowana jest (o ile jest aplikowana, bo to nie reguła) izolacja pionowa przeciwwilgociowa lub przeciwwodna. Po zewnętrznej stronie ścian zewnętrznych przyklejany jest styrodur oraz folia kubełkowa. Często instalowana jest też rura drenarska wokół całego budynku lub też wzdłuż tych ścian, od strony których zauważono sączącą się z gruntu wodę do wnętrza wykopu. 

W kolejnym kroku następuje zasypanie przestrzeni pomiędzy ścianami, a więc tej pod budynkiem, gruntem wymienionym na piasek. Piasek ten jest warstwami zagęszczany aż do poziomu, na którym powstanie beton podkładowy, czyli chudziak. 

Przeważnie na koniec zasypywane są też wykopy po stronie zewnętrznej. W związku z tym, że położono rurę drenarską zasyp wykonany jest z gruntów przepuszczalnych (żwir i piach), aby ułatwić wodzie wsiąkanie i dotarcie do tejże rury. 

Woda z posesji, a nawet z nowopowstałego w międzyczasie dachu przez otwory na przyszłe rynny wlewa się w nowy, wymieniony, przepuszczalny grunt wokół i pod budynkiem. Zasypana piaskiem przestrzeń wykopu, w sposób niezauważalny napełnia się wodą opadową. 

Co się stało? Czy już Cię coś zaniepokoiło?

Właśnie w telegraficznym skrócie odtworzyłem proces wznoszenia fundamentów większości domów posadowionych na ławach fundamentowych. Tak opowiadają go klienci konsultacji online, którzy dzwonią z problemem wody w najniżej położonych pomieszczeniach tj. w piwnicy (jeśli budynek podpiwniczony), czy w garażu – bo przeważnie jest o ok. 40-50 cm niżej niż część mieszkalna. Garaż taki bywa też nieco niżej niż poziom terenu. Klienci ci zauważają zawilgocone ściany i tynki oraz wilgoć lub wodę pod podłogą w strefie styropianu. 

Z mojego punku widzenia ważna jest jednak szersza perspektywa. Otóż budynek ten stoi w wykopie w gruncie nieprzepuszczalnym wypełnionym piaskiem i żwirem. Jego fundamenty stoją w mokrym wymienionym i nasączonym wodą opadową gruncie – w piasku i żwirze. 

Woda opadowa zlewająca się z rynien do gruntu wymienionego na zewnętrz obrysu budynku opływa ściany zewnętrzne pod ławami lub przelewa się przez otwory technologiczne w ścianach fundamentowych do gruntu (pisaku) zasypanego pod chudziakiem pod wszystkimi pomieszczeniami budynku. Następuje proces wyrównywania poziomu wody w pisaku po zewnętrznej stronie budynku z piaskiem po wewnętrznej stronie, czyli już pod budynkiem. Jeśli zewnętrzne ściany fundamentowe nie stanowią szczelnej bariery, to piaski te mają ze sobą kontakt przez co stanowią jedno naczynie połączone. Połączenie to może stanowić dosłownie jeden nieuszczelniony otwór technologiczny na przejście rury kanalizacyjnej. A w takim naczyniu wyrównanie poziomów cieczy nastąpić musi. To czysta fizyka. 

Poziom wody w takim zbiorniku pod budynkiem może być nawet wyższy niż w otaczającym gruncie rodzimym, bo glina uniemożliwi szybkie wyrównywanie poziomów wody w piasku i w otaczającym terenie.

Zawsze mówię, że grunt gliniasty jest, owszem, wszędzie tylko nie przy samych ścianach. Tam przecież był wykop pod te fundamenty. A po zakopaniu grunt jest poruszony, spulchniony, wymieniony na piasek i czasem nie dość dobrze zagęszczony. O śmieciach z budowy zakopanych wzdłuż ścian nawet nie wspomnę.

Na powyższym zdjęciu widać nieuszczelnione przejście rury kanalizacyjnej – widok od strony zewnętrznej. Woda opadowa tą nieszczelnością przelewa się do gruntu zasypanego pod budynkiem – pod chudziakiem. Jak widać, również pionowa izolacja ściany fundamentowej z bloczków pozostawia wiele do życzenia. W tym domu wilgoć na tynkach pojawiła się jeszcze przed wprowadzeniem się właścicieli.

Woda uwięziona w wykopie wlewa się do budynku

Wszystko to co opisałem dzieje się w szczelnym naczyniu zbudowanym z gruntu nieprzepuszczalnego – gruntu rodzimego. Woda opadowa nie może łatwo odpłynąć od budynku, ponieważ jest uwięziona w wykopie przez ściany i dno, które jest nieprzepuszczalne lub słabo przepuszczalne. 

Nawet jeżeli badania gruntu wykonane przed budową wykazały, że poziom wody gruntowej znajduje się poniżej poziomu posadowienia, to nic nie znaczy w kontekście uwięzienia wody opadowej z rynien i z terenu posesji w wykopie w gruncie nieprzepuszczalnym (wykop zasypany piaskiem i żwirem to naczynie, którego ściany i dno stanowią rodzimy grunt nieprzepuszczalny np. glina). Woda zgromadzona w piasku w wykopie zaczyna napierać na mur z bloczków betonowych lub zalewowych, znajduje sobie drogę przelania się do gruntu znajdującego się pod budynkiem i nasącza budulec ścian fundamentowych. Napiera również na spód chudziaka i niejednokrotnie wlewa się na jego powierzchnię, a więc w zasadzie już do budynku. 

Okazuje się zatem, że planowanie tańszych izolacji pionowych zaledwie przeciwwilgociowych w odniesieniu do zbadanych warunków wodnogruntowych przestaje mieć znaczenie. A to dlatego, że po zakończeniu procesu budowlanego warunki jakie faktycznie oddziałują na fundamenty (i ich izolację) są całkowicie inne niż te zbadane wcześniej. Woda gruntowa może nadal znajdować się poniżej poziomu posadowienia, a i tak woda opadowa zgromadzona w naczyniu o kształcie wykopu skutecznie zalewać będzie obiekt.

Tak więc nieprzepuszczalna glina może i jest, ale nie przy ścianach i bynajmniej nie chroni obiektu przed nawilżaniem i zalaniem.

Rozwiązania dla fundamentów domów

A zatem potrzeba (w kolejności od najlepszego rozwiązania):

– innego rodzaju posadowienia w postaci żelbetowej płyty fundamentowej i żelbetowych ścian fundamentowych

– innego budulca ścian fundamentowych – żelbetu wodoszczelnego przy posadowieniu na ławach (a nie bloczków)

– ciężkiej izolacji przeciwwodnej (a nie tylko przeciwwilgociowej) po obu stronach wszystkich ścian w sytuacji posiadania już istniejących fundamentów z bloczków betonowych

– możliwe, że drenażu, który będzie odbierał nadmiar zlewającej się do opisanej przestrzeni wykopu wody (ale po naprawie izolacji, a nie zamiast). 

mgr inż. Mateusz Furs

Inblock sp. z o.o.